اهمیت شبکه های اجتماعی و بازاریابی در ان

معمولا به مجموعه ای از اشیا و یا دستگاهها مانند تلفن، فکس، کامپیوتر و ... که بهم متصل باشند شبکه می گویند. اصطلاح شبکه های اجتماعی هم به چنین شبکه هایی اشاره دارد ولی با یک تفاوت اساسی، اشیا متصل در این شبکه مردم هستند.بعبارت دیگر یک شبکه اجتماعی ساختاری است اجتماعی که افراد و سازمان ها میان خود ایجاد کرده اند.در ساده ترین و رایج ترین حالت شبکه اجتماعی یک فرد، از اعضای خانواده، بستگان، دوستان و همکارانش تشکیل شده است.اصطلاح شبکه های اجتماعی (social networks) برای نخستین بار توسط جی. ای. بارنز در سال ۱۹۵۴ مطرح گشت و از آن پس بسرعت به شیوه ای کلیدی در تحقیقات و مطالعات جامعه شناسی مدرن، روانشناسی اجتماعی، مطالعات سازمانی، مدیریت و ... بدل گشت.اینگونه شیوه تجزیه و تحلیل بازاریابی شبکه‌ های اجتماعی به تئوری شبکه های اجتماعی هم مشهور است.وسیله ارتباطی اعضای این شبکه ها بسته به دوره زمانیشان از ساده ترین وسایل ارتباطی یعنی زبان و نوشتار (نامه نگاری) گرفته تا تلفن، ایمیل و ... متفاوت بود.پیشرفت صنعت ارتباطات علاوه بر ابزارهای برقراری ارتباط تاثیری مستقیم بر نحوه، گستره و فرهنگ ارتباط میان اعضای شبکه ها داشته است.بالطبع وب نیز بعنوان آخرین دستاورد بشر در این صنعت تاثیری بسزا بر شبکه های اجتماعی افراد گذاشته است.افزایش اتصال مردم به اینترنت و تمایل به برقراری ارتباط از آن طریق موجب پیدایش شبکه های اجتماعی جدیدی بر این بستر گشته که به شبکه های اجتماعی آن لاین مشهورند. اولین نمونه از این شبکه ها sixdegrees.com بود که در سال ۱۹۹۷ تاسیس شد. روند محبوبیت اینگونه جوامع مجازی از سال ۲۰۰۳ و با آغاز به کار سایت friendster به اوج رسید تا آنجا که به نوشته بیزنس ویک در سال گذشته میزان بازدید کنندگان این سایت از تعداد مراجعان گوگل هم فراتر رفت.شاید همین امر موجب توجه بیشتر این غول اینترنتی به این مقوله و آغاز به کار سرویس اورکات گشت.پس از گوگل نیز شرکت های کوچک و بزرگ رقیب به این قابلیت اینترنت گرایش نشان دادند.به عنوان نمونه یاهو با تلفیق آن با سیستم مدیریت وبلاگ –که شاید بتوان آنرا هم جزیی از همین شبکه های اجتماعی دانست- سرویس یاهو ۳۶۰ خود را راه اندازی کرد.
و اما در ایران ؛ توجه عمومی به اینگونه شبکه ها از اورکات آغاز شد..هر چند که ردپای این گرایشات را می توان در اتاق های گفتگوی یاهو و تالارهای گفتمان عمومی مانند persiantools و persiantalk یافت.روند عضویت ایرانیان در اورکات بحدی پیش رفت که فارسی را به یکی از ۵ زبان پر استفاده در این سایت تبدیل کرد.با یک محاسبه ساده می توان گفت که نسبت این میزان به کل کاربران اینترنت در ایران ، بالاترین درصد را در میان تمام کشور های جهان برای ایران به ارمغان آورده است.در خصوص علل و عوامل این گرایش فزاینده می توان به بافت جمعیتی جوان کاربران اینترنت در ایران ، تمایل این قشر به ایجاد ارتباط و محدودیت های اجتماعی آنان در این راستا ، پراکندگی ایرانیان در سراسر جهان و دهها دلیل دیگر اشاره کرد که از موضوع این مقاله خارج است.این مسئله به دلایل نامعلومی موجب توجه و نگرانی مسئولین فیلترینگ گشت و بالاخره در حدود یکسال پیش منجر به مسدود شدن ابدی این سایت در ایران شد..همین اتفاق ، نقطه آغاز داستان ماست : کلوب دات کام ؛ جامعه مجازی ایرانیان !
● معرفی اجمالی کلوب :
به نوشته خود کلوب این سایت "در تاریخ یکم دی ماه ۱۳۸۳ برپایه نیازهای امروزی کاربران اینترنتی ایرانی راه اندازی شد. تا به عنوان سایتی برای ارتباط ایرانیان و فارسی زبانان جهان بتواند بستری جهت تبادل اطلاعات و بازاریابی شبکه‌ های اجتماعی، نیازها، کالا و خدمات، آشنا شدن با همکاران، دوستان قدیمی و ... بوجود آورد".در حال حاضر تیم توسعه کلوب ۹ نفر هستند، زبان برنامه نویسی سایت، php و پایگاه داده آن نیز Mysql است. مطابق آخرین آمار در تاریخ ۲۸ بهمن ماه اعضای کلوب بالغ بر ۱۶۵۳۷۳ نفر هستند که روزانه بطور تقریبی ۵۰۰ نفر به این تعداد افزوده می شود.این اعضا مطابق همان آمار ۸۲۷۷ کلوب فعال، ۲۰۱۴ آگهی اینترنتی و ۲۱۹۳۳ سایت شخصی (homepage) در این سایت ایجاد کرده اند.امکاناتی که کلوب به کاربران خود ارائه می کند عبارتند از:
▪ امکان ایجاد جوامع مجازی (کلوب ها) در موضوعات مختلف و بحث و تبادل نظر در آنها
▪ فروشگاه کتاب و امکان ایجاد فروشگاه برای کاربران
▪ امکان ایجاد سایت شخصی
▪ ارائه آخرین اخبار خبرگزاری ها در حوزه های مختلف
▪ دایرکتوری از سایت های فعال ایرانی
▪ سیستم پرسش و پاسخ میان اعضا با عنوان "از یکدیگر بیاموزیم"
● شیوه های فعلی کسب درآمد:
▪ تبلیغات: رایج ترین شیوه کسب در آمد از اینترنت تبلیغات است.سایت کلوب برای اینکار بخش های مختلفی از جمله صفحه خانگی، پروفایل، صندوق پیام، صفحات کلوب ها، لیست دوستان و حالت اسپانسر (کلیه نقاط سایت) را در نظر گرفته است.
▪ کاربران ویژه: کلوب با جذب بیش از ۴۰۰۰ کاربر ویژه، این فرضیه که در ایران کاربران برای خدمات آن لاین وجهی نمی پردازند را رد کرد.
▪ فروشگاه کتاب: سایت کلوب با بستن قرارداد همکاری با کتابفروشی ها و انتشارات مختلف در صدی از فروش کتاب هایی که از طریق سایت بفروش می رسند دریافت می کند.
● محدودیت ها و موانع:
▪ محدودیت زبانی: سایت کلوب تنها به زبان فارسی در دسترس کاربران قرار دارد و از اینرو پتانسیل جذب کاربرانی با سایر زبانها را ندارد.این امر اشباع این سایت سایت و توقف رشد آن را بسیار محتمل می نماید.
▪ فیلترینگ : همانطور که در مقدمه آمد ، مسئولین فیلترینگ به سایت های شبکه های اجتماعی . مخصوصا فعال در بازاریابی شبکه‌ های اجتماعی بسیار حساس هستند.کلوب هم از این مشکلات بی نسیب نبوده چنانچه که در یکی از مطالب وبلاگ مدیریت به تاریخ ۵ شهریور هم آمده است : "عاقبت ویروس فیلترینگ به شهر مجازی کلوب دات کام راه پیدا کرد.در حال حاضر چهار طبقه از کلوبها (متفرقه،ازدواج و عشق،کلوبهای مربوط به سایتهای دیگر،مد و زیبایی)که به این بیماری مبتلا شده اند در حال پیگیری و مداوا می باشند .از بقیه ساکنان در خواست می کنیم با مراقبت های ویژه از همه گیر شدن این ویروس شایع اینترنت کشور پیشگیری کنند." این فیلترینگ بخش زیادی از انرژی و توان تیم مدیریت را صرف کنترل محتوای سایت از یک سو و از سوی دیگر رایزنی های احتمالی در جهت رفع این مشکلات می کند.
● پتانسیل های کلوب:
مهمترین پتانسیلی که کلوب برای کسب درآمد در اختیار صاحبانش قرار می دهد.فراهم آوردن تعداد زیادی کاربر در کنار اطلاعات، علائق و سلائق هر یک از آنها است.سایت کلوب می تواند با استفاده از این اطلاعات، آگهی های صحیح را به مخاطب خاص آن برساند و از این طریق بازدهی درج آگهی در کلوب بسیار بیشتر از دیگر سایت های ایرانی شود.علاوه بر این کلوب با جوامع گوناگونی از افراد با تخصص و مهارت های یکسان در اختیار دارند که می توانند به ارائه خدمات خاص در جهت برطرف کردن نیاز های خاص آنها بپردازند.علاوه بر این، این گروه های متخصص نیز می توانند به همکاری و رفع نیاز های کلوب در زمینه های خاص و تخصصیشان بپردازند.به عنوان مثال کلوب برنامه نویسان php ،۴۶۳ عضو دارد که هر کدام از این اعضا می توانند بطور بالقوه در زمینه ای به توسعه کلوب کمک کنند یا به تیم توسعه آن بپیوندند.علاوه بر این مشاغل و کسب و کار هایی هم هستند که در کلوب حضور دارند و می توانند با همکاری با کلوب درآمدی را نسیب آن کنند. مشابه آنچه که فروشگاه کتاب کلوب در حال حاضر انجام می دهد.علاوه بر این کلوب می تواند با گسترش سایت به زبان های دیگر بالاخص انگلیسی گروه بزرگتری را به عنوان مخاطب هدف پوشش دهد و به کسب در آمد بویژه از طریق سرویس هایی مثل گوگل ادسنس و سرویسهای مشابه بپردازد. آخرین نکته هم افزایش خود بخودی و بقول دکتر ویلسون ویروس وار اعضای کلوب است.کاربران بطور خودکار دوستان و نزدیکانشان را به سایت دعوت می کنند و این امر خیال مدیران را از نیاز به تبلیغ وبازاریابی شبکه‌ های اجتماعی سایت تقریبا راحت می کند.
● نتیجه گیری:
انتخاب شبکه های اجتماعی به عنوان اولین مقاله از سری بررسی های موردی تجارت الکترونیک در ایران، بدلیل موفقیت و رشد روز افزون آنها و انتخاب کلوب بعنوان سایت نمونه در این زمینه نیز بسبب موفقیت بی چون و چرای آن در جذب مخاطب و کسب در آمد بوده است.یکی از نکاتی که در نگارش این مقاله غایب است صحبت و نظرخواهی از مسئولان و دست اندرکاران کلوب است که بدلیل ضیق وقت صورت نگرفته است و از اینرو ممکن است تنها دیدگاههای یک ناظر خارجی را منعکس سازد و بسیاری از مشکلات داخلی و درونی مورد غفلت واقع گردند. در ابتدا قصد داشتم سرویس های مدیریت محتوای وبلاگ مثل پرشن بلاگ را در همین طبقه مورد بررسی قرار دهم که با توجه به تفاوت هایی بسیاری در این دو حوزه نسبتا مشابه وجود دارد، بررسی آن را به زمان دیگری موکول می کنم.
یک‌ میلیارد نفر مشتری شبکه‌های اجتماعی


استفاده از خدمات شبکه‌های اجتماعی، روزبه‌روز محبوبیت بیشتری پیدا می‌کند.
هم‌اکنون سایت‌های شبکه‌های اجتماعی، [آشنایی با شبکه‌های اجتماعی اینترنتی] بعد از پرتال‌‌های بزرگی مثل یاهو یا ام‌اس‌ان موتورهای جستجو مثل گوگل، تبدیل به پراستفاده‌ترین خدمت اینترنتی شده‌اند.
خیلی از نهادهای مختلف جهانی و اینترنتی با اهداف گوناگون که مهم‌ترین آنها تجاری و تبلیغاتی است، دست به‌راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی زده یا درصدد خرید سهام مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی دنیا هستند؛ مثل رقابت اخیر گوگل و مایکروسافت برسر سایت مای‌اسپیس و فیس‌بوک.
در رقابت مای‌اسپیس، پرکاربرترین سایت شبکه اجتماعی دنیا گوگل و در رقابت برسر فیس‌بوک، مایکروسافت برنده‌شد. [بیل گیتس به دنبال شبکه‌های اجتماعی] ضمن اینکه یاهو هم بعد از راه‌اندازی نه‌چندان موفق «۳۶۰درجه»، به دنبال راه‌اندازی یک شبکه اجتماعی دیگر به‌اسم «مش» است.[سایت MySpace از یاهو سبقت گرفت]
ناسا هم برای جذب جوانان علاقمند به موضوعات هوافضا، یک شبکه اجتماعی را بر پایه استانداردهای نسل آینده وب و تنظیمات سایت خود راه اندازی کرد.
این شبکه اجتماعی جدید که مای ناسا نام دارد، بخش‌های بسیار پیشرفته‌ای دارد که کاربران می‌توانند از طریق آنها تصاویر و تفکرات خود را درباره موضوعات فضایی با سایر کاربران به‌اشتراک بگذارند. به گزارش مهر، مای ناسا یک نمونه بسیار اصلی از شبکه‌های اجتماعی است و یک محیط مجازی را می‌سازد که در آن کاربران می‌توانند تمام موضوعات و مقولات مورد نظر و شخصی خود را جمع‌آوری کنند.
کاربران می توانند در این شبکه اجتماعی جدید برای خود وبلاگ درست کنند و از وبلاگ‌هایی نظیر وبلاگ یکی از مدیران ناسا که روایت بسیار شگفت‌انگیزی را از ماموریت‌های فضایی خود نقل کرده‌است، استفاده کنند.
● شبکه‌های اجتماعی در دنیا
شبکه‌های اجتماعی، به‌خصوص آن‌هایی که کاربردهای معمولی و غیرتجاری دارند، مکان‌هایی در دنیای مجازی هستند که مردم خود را به‌طور خلاصه معرفی می‌کنند و امکان برقراری ارتباط بین خود و همفکرانشان را در زمینه‌های مختلف مورد علاقه فراهم می‌کنند. البته در بعضی از این موارد مثل مای‌ناسا سمت و سوی اصلی این علایق (فضا) مشخص است.
به نظر می‌رسد شبکه‌های اجتماعی در اینترنت، در آینده بیش از این‌ هم اهمیت پیدا می‌کند. این شبکه‌ها هم‌اکنون هم روز‌به‌روز محبوب‌تر می‌شوند. با شبکه‌های اجتماعی، دیگر افراد برای پیداکردن همفکران خود در موارد گوناگون تنها نیستند؛ یک دوست آرژانتینی برای تحلیل بازی‌های بوکاجونیورز، یک دوست سوئدی برای صحبت در مورد فناوری اطلاعات، یک دوست فرانسوی برای صحبت در مورد فیلم‌های سینمای مستقل یا یک دوست مصری برای بحث در مورد مسائل خاورمیانه.
مسلما در دنیای حقیقی هیچ‌گاه افراد علاقه‌مند، موضوعات موردعلاقه خود را به این گستردگی نمی‌یافتند. این دلیل و شاید دلایل مشابه این، سرویس‌های شبکه‌های اجتماعی را به یکی از مهم‌ترین ارکان اینترنت در دو، سه سال اخیر تبدیل کرده‌است.
● شبکه‌های اجتماعی در ایران
حدود ۴ سال پیش بود که مفهوم شبکه‌های اجتماعی به‌طور گسترده با حضور اورکات در میان کاربران ایرانی رواج پیدا کرد و در مدت کوتاهی آن‌قدر سریع رشد کرد که پس از برزیل و آمریکا، ایران سومین کشور حاضر در اورکات شد.
اما درهمان زمان شایعاتی هم رواج پیدا کرد که نسبت به عضویت در این انجمن هشدار دادند. می‌گفتند که گوگل (گرداننده اورکات) از این طریق به اطلاعات شخصی، علایق و نظرات و ارتباطات خصوصی افراد دست پیدا می‌کند و ممکن است این کار باعث ازبین‌رفتن امنیت شخصی افراد شود.
همین استدلال‌های سردستی و بدون منبع باعث شد که اورکات هم از زیر تیغ فیلترینگ، جان سالم به ‌در نبرد. الان برزیل و هند، بیشترین کاربران اورکات را دارند اما برخلاف ایران که ریشه اورکات را از بیخ زد، در کشوری مثل برزیل، مسئولان نگاه بازتری به مسائل و مشکلات پیش‌آمده درباره این شبکه‌های اجتماعی و به‌خصوص اورکات داشتند.
چندی پیش دادگاهی در برزیل، از گوگل تقاضای اجرای محدودیت‌هایی در سرویس اورکات کرد تا گروه‌های نژادپرستانه از اورکات حذف شوند. البته گوگل از اجرای این تقاضا سرباز زده ‌است.
گوگل اعلام کرده چون سرورهای گوگل که مرتبط با اورکات [اورکات دست و پاگیر گوگل شد] هستند، در آمریکا قرار دارند، کلیه امور مربوط به آن مطابق قوانین آمریکا بوده و نمی‌توان قوانین برزیل یا سایر دولت‌ها را در آن دخیل کرد اما گروه‌های خاصی را که بر خلاف قوانین داخلی اورکات بوده‌اند، شناسایی و بسته است.
از جمله این گروه‌ها، گروهی‌است که مردم را تشویق به رانندگی در حالت مستی می‌کرده و یا روش‌های استفاده از مواد مخدر گوناگون را آموزش می‌داده‌است.
مسئولان فیلترینگ کشور هم که ترجیح می‌دهند حتی فروش چاقوی ماست‌بری را هم ممنوع کنند، با این استدلال که با آن می‌شود آدم هم کشت، به‌جان مهم‌ترین سایت‌های شبکه‌های اجتماعی دیگر مثل مای‌اسپیس و فیس‌بوک افتادند.
هرچند که یاهو ۳۶۰ هنوز مورد استفاده قرارمی‌گیرد، اما کاربران ایرانی به سراغ سایت‌های شبکه‌های اجتماعی کمتر معروف و حتی شبکه‌های اجتماعی ایرانی می‌روند.
با نگاهی به تعداد کاربران ۲۴ شبکه اجتماعی پرطرفدار دنیا (جدول)، به آسانی می‌شود میزان تاثیرگذاری این شبکه‌ها را درک کرد. این شبکه‌ها مجموعا بیش از یک میلیارد کاربر دارند و اگرچه تعامل زیادی بین کاربران آنها هست، اما به‌هرحال رقم فوق‌العاده‌ای است.
● فهرست پرکاربر‌ترین شبکه‌های اجتماعی با بیش از ۱۰ میلیون کاربر تا دسامبر ۲۰۰۷
نام/ موضوع/ کاربر
My Space/عمومی/ آمریکای شمالی/ ۲۹۰،۰۰۰،۰۰۰
Face Bookعمومی/ آمریکای شمالی/ ۷۴،۰۰۰،۰۰۰
Orkut / عمومی/ ۶۷،۰۰۰،۰۰۰
HI۵ / عمومی/ ۵۰،۰۰۰،۰۰۰
Windows Live Space / عمومی / وبلاگ مایکروسافت / ۴۰،۰۰۰،۰۰۰
Classmates / همکلاسی‌های قدیمی / ۴۰،۰۰۰،۰۰۰
bebo/ عمومی / کشورهای مشترک‌المنافع انگلیس / ۴۰،۰۰۰،۰۰۰
Xanga / عمومی و وبلاگ / ۴۰،۰۰۰،۰۰۰
flixster / فیلم‌های سینمایی/ ۳۶،۰۰۰،۰۰۰
Tagged/ عمومی / ۳۰،۰۰۰،۰۰۰
Netlog/ عمومی / ۲۸،۰۰۰،۰۰۰
Reunion / دوستان قدیمی و خانواده/ ۲۸،۰۰۰،۰۰۰
Broadcaster / اشتراک‌گذاری کلیپ / ۲۶،۰۰۰،۰۰۰
Friendster / عمومی/ ۲۶،۰۰۰،۰۰۰
Cyworld / عمومی / کره‌ای‌ها / ۲۱،۰۰۰،۰۰۰
riends Reunited / ستان قدیمی / ،۱۹۰۰۰،۰۰۰
LinkedIn / تجارت / ۱۶،۰۰۰،۰۰۰
Black Planet / عمومی / سیاهان/ ۱۶،۰۰۰،۰۰۰
imeem / موسیقی، عکس، ویدیو / ۱۶،۰۰۰،۰۰۰
Plaxo / تجارت/ ۱۵،۰۰۰،۰۰۰
Last.fm / موسیقی و کلیپ / ۱۵،۰۰۰،۰۰۰
Fotolog / عکاسی/ ۱۳،۰۰۰،۰۰۰
LiveJournal / وبلاگ / ۱۳،۰۰۰،۰۰۰
badoo / عمومی / اروپا / ۱۲،۰۰۰،۰۰۰
«یاهو ۳۶۰درجه» با تنها ۴،۷۰۰،۰۰۰ کاربر، در بین شبکه‌های با کاربران بالای ۱۰میلیون دیده نمی‌شود